طبع و مزاج شناسی

انواع مزاج ها : مزاج اصلی یا جبلی ، صفراوی ، دموی ، بلغمی ، سوداوی ، معتدل ، معتدل گرم و تر ، معتدل سرد و تر ، معتدل گرم و سرد.

» مزاج اصلی یا جبلی : هر فرد از بدو تولدش دارای حرارت و رطوبت غریزی میباشد که به آن مزاج اصلی یا جبلی میگویند.

» مزاج صفراوی : رکن آتش غالب است ، این افراد مزاجی گرم و خشک دارند و آنها را صفراوی میگویند.

» مزاج دموی : رکن هوا غالب است ، این افراد مزاجی گرم و تر دارند و آنها را دموی میگویند.

» مزاج بلغمی : رکن آب غالب است ، این افراد مزاجی سرد و تر دارند و آنها را بلغمی میگویند.

» مزاج سوداوی : رکن خاک غالب است ، این افراد مزاجی سرد و خشک دارند و آنها را سوداوی میگویند.

» مزاج معتدل : تمام ارکان نسبتاً در حالت تعادل هستند و این افراد را مزاج معتدل میگویند.

» مزاج معتدل گرم و تر : ارکان آتش و هوا غالب بر سایر ارکان هستند ، این افراد مزاجی گرم دارند و انها را مزاج معتدل گرم و تر میگویند.

» مزاج معتدل سرد و تر : ارکان آب و خاک غالب بر سایر ارکان هستند ، این افراد مزاجی سرد دارند و انها را مزاج معتدل سرد و تر میگویند.

» مزاج معتدل گرم و سرد : ارکان هوا و آب غالب بر سایر ارکان هستند ، این افراد مزاجی تر دارند و انها را مزاج معتدل گرم و سرد میگویند.

هرچیزی مزاجی دارد : این نکته قابل توجه است که هر چیز در این عالم هستی دارای مزاج است ؛ حیوانات ، گیاهان ، فصول ، سنین و اعضاء بدن که به ترتیب به آنها اشاره میشود.

» حیوانات : هر موجود بسته به نوع فعالیت و خلقتش دارای مزاج خاص خود است ، مثلاً گرگ مزاج گرم وخشک دارد ، شیر مزاج گرم و تر دارد و عنصر آتش در او برتری دارد ، مورچه سوداست ، زنبور صفراست و الاغ از جنس بلغم است و …

» گیاهان : گیاهانی که خوردن و لمس آنها موجب گرمی ، تشنگی یا ایجاد خارش وسوزش میشود گرم وخشک میگویند ، گیاهانی که خوردن آنها موجب ایجاد گرمی میشود را گیاهان گرم و تر و گیاهانی که موجب رفع حرارت بدن شده و رفع تشنگی میکنند سرد و تر مینامند ، گیاهانی که از گرمی بدن میکاهند اما تشنگی را برطرف نمیکنند و یا دربدن ایجاد خشکی و لاغری میکنند سرد و خشک میگویند و …

» فصول : فصل بهار مزاج گرم وتر ، فصل تابستان مزاج گرم و خشک ، فصل پاییز مزاج سرد وخشک و فصل زمستان مزاج سرد و تر دارد.

» ساعات شبانه روز : صبح ( بهار ) مزاج گرم و تر ، ظهر ( تابستان ) مزاج گرم وخشک ، عصر ( پاییز ) مزاج سرد وخشک و شب ( زمستان ) مزاج سرد و تر دارد.

» سن انسان : در انسان مزاج اصلی از تولد تا 30 سالگی ( بهار ) مزاج گرم و تر ، از جوانی 30 تا 35 سالگی ( تابستان ) مزاج گرم و خشک ، از میانسالی 35 تا 60 سالگی ( پاییز ) مزاج سرد وخشک و از پیری پس از 60 سالگی ( زمستان ) مزاج سرد و تر است.

» مزه ها : مزه شیرین ( مزاج گرم ) ، مزه تلخی ( مزاج گرم و خشک ) ، مزه ترشی ( مزاج سرد و خشک ) ، مزه شوری ( مزاج گرم و خشک ) ، مزه تندی ( مزاج گرم و خشک ) ، مزه گس ( مزاج سرد و تر ) میباشد.

انسان عمدتاً دارای یکی از این سه نوع طبیعت است:
1) دارای طبع گرم
2) دارای طبع سرد
3) دارای طبع معتدل
شناخت طبع، بر هر فردی لازم و ضروری است و از طریق آن، می توان بسیاری از مشکلات که معمولاً برای انسان پیش می‌آید پیشگیری کرد.
اصولاً کودکانی که متولد می‌شوند، طبع خود را از پدر یا مادر خویش به ارث می‌برند و تا آخر عمر با آنان خواهد بود و هیچ گاه تغییر نمی‌کند.
انسان با شناخت طبع خویش و با رعایت تغذیه و خوراک مناسب می‌تواند تا حدود زیادی خود را بیمه نماید و خود را از بسیاری از بیماری‌ها مصون بدارد.
طبع یا ماهیت بدن هر کسی همانطور که بیان شد ارثی است و امور ارثی به عوامل زیادی از آن جمله: محیط، آب و هوا، تغذیه، نوع زندگی و شرایط محیط زیست بستگی دارد.

افراد دارای طبع گرم
این افراد به طور معمول دارای بدنی گرمند و با خوردن غذاهای گرمی بخش دچار مشکل می‌شوند؛ صورت آنها جوش می‌زند، بدنشان داغ می‌شود، گه گاه دچار خارش پوست می‌شوند، پوست سرشان تولید شوره می‌کند و دچار عطش می‌شوند. دمای بدنشان نسبت به سایر افراد بیشتر است، معمولاً حدود نیم تا یک درجه تب دارند، زود عصبی می‌شوند، ولی در مجموع، خون گرم و خوش برخوردند. تعداد افراد دارای طبع گرم نسبت به افراد دارای طبع سرد، کمتر است.

افراد دارای طبع سرد
اکثریت مردم جهان از طبع سرد برخوردار هستند. این افراد معمولاً دارای پوست سفید هستند و یکی از علتهای مهم آن، فعال بودن سیستم بلغم یا لنفاتیک است. این افراد مــیل زیادی به لبنیات، به خصوص ماست دارند و زودتر از بقیه دچار بیماری نقرس ورماتیسم می‌شوند. پر خواب هستند و به راحتی نمی‌توانند از رختخواب جدا شوند. غذایشان دیر هضم می‌شود. عموماً سست و شاداب نیستند. استعداد چاقی در آنان زیاد است. موی سرشان زودتر از موعد مقرر سفید می‌شود و می‌ریزد. معمولاً انسانهای خوش گذرانی هستند و دیرتر از بقیه عصبی می‌شوند. افرادی که از طبع سرد برخوردارند اگر رعایت حال خود را نکنند زودتر از دیگران دچار بیماریهای صعب العلاج از قبیل بیماری ام اس (ms)، بیماری ای ال اس (als) و پارکینسون می‌شوند.

افراد دارای طبع معتدل
افرادی که دارای چنین طبعی هستند معمولا بین گرم و سرد قرار دارند. تعداد این قبیل افراد در جامعه نسبت به سایر طبع ها کم است. چنین افرادی نسبت به غذا حساسیت زیادی نشان نمی‌دهند و معمولاً هر نوع غذایی با طبع اینگونه افراد سازگاری دارد و نسبت به بقیه مردم کمتر دچار بیماری و کسالت می‌شوند.
اما افرادی که دارای چنین طبعی هستند در دراز مدت دچار بیماری‌های سختی می‌شوند و دلیل آن هم این است که غذا روی چنین افرادی به سرعت تاثیر نمی‌گذارد و همین امر باعث می‌شود که سموم به مرور در بدن آنان جمع شود و در دراز مدت تاثیر خود را بگذارد.

همانگونه که انسان سه طبیعت دارد، غذای انسان نیز دارای سه طبع است:
1) گرم
2) سرد
3) معتدل
طبّ قدیم این سه نوع طبع را هم برای انسانها قائل است و هم برای مواد غذایی.
همان طور که انسان ها بر اثر عدم اگاهی، ناپرهیزی و ندانم کاری در مورد تغذیه، دچار غلبه اخلاط می‌شوند، طبع غذاها هم با پخته شدن، فریز شدن یا در مایکروفر قرار دادن نیز تغییر پیدا می‌کنند.
قدیمی‌ها این مساله را به خوبی می‌دانستند و با ترکیب مناسب مواد غذایی، این مساله را خنثی می‌کردند و غذاها را طبق طبع خود آماده می‌کردند.
به عنوان مثال: بادمجان چون گرم و خشک است و کشک سرد و خشک، این دو را با هم مخلوط می‌کردند و طبعی متعادل به دست می‌آوردند و یا ماست را که دارای طبع سرد و تر است با نمک و پونه و فلفل مخلوط می‌نمودند و در نتیجه، طبع غذای فراهم آمده به صورت متعادل در می‌آمد.
فلفل و پونه گرم است و نمک حالت خنثی دارد، وقتی اینها با ماست مخلوط شود، حالت اسیدی بودن آن را از بین می‌برد و به حالت تعادل در می‌آورد.
اگر کمی به عقب برگردیم و زندگی گذشتگان خود را مطالعه کنیم، می‌بینیم در آن زمان، حتّی با نبودن امکانات و تجهیزات بهداشتی امروز، مردم از سلامت جسم و روح بهتری برخوردار بودند و کمتر دچار بیماری می‌شدند و بدنشان نسبت به انسانهای امروزی از مقاومت بیشتری برخوردار بود و اگر احیاناً دچار بیماری می‌شدند، می‌دانستند که چه باید بکنند و چه بخورند و چگونه بخورند!
بهترین، ساده‌ترین و عملی‌ترین روش برای حفظ سلامتی و رهایی از انواع گوناگون بیماری‌ها این است که ابتدا طبع و مزاج خود را بشناسیم، سپس از طبع غذاها آگاهی پیدا کنیم و در مرحله سوم، بر عمل طبق مزاج خود غذاهای روزانه‌ی خویش را فراهم و میل کنیم.
اگر این مسائل را رعایت کنیم بدون شک بسیاری از بیماری های صعب العلاج، دیگر به سراغ ما نخواهند آمد.
اگر هر انسانی بر طبق طبع و مزاج خویش غذا میل کند، کم تر بیماری به سراغ او خواهد آمد.